Comhad

Éamonn Ceannt agus Tomás Kent (1984)

Dublin Core

Teideal

Éamonn Ceannt agus Tomás Kent (1984)

Ábhar

Éirí Amach na Cásca
Éamonn Ceannt
Tomás Kent

Cur Síos

Labhraíonn Gearóid Ó Tuathaigh le Breandán Feiritéar faoi bheirt a cuireadh chun báis tar éis Éirí Amach na Cásca 1916, Éamonn Ceannt agus Tomás Kent.

Tá an comhrá seo tras-scríofa thíos:

Gearóid Ó Tuathaigh: Beirt a bhí óg, duine acu tríocha cúig a bhí aige agus fear eile ní raibh an leathchéad bainte amach aige agus cuireadh chun báis iad beirt i ndiaidh Éirí amach na Cásca agus díreach taca an ama seo a cuireadh chun báis iad. An bheirt atá i gceist agam ná Éamonn Ceannt, an duine is clúití díobh b’fhéidir, den bheirt, fear a rugadh i nGleann an Mhadaidh i gContae na Gaillimhe ar an 21ú lá Meán Fómhair 1881. Fuair sé oideachas ansin i scoil náisiúnta áitiúil agus ina dhiaidh sin chuir na Bráithre Críostaí oideachas air i mBaile Átha Cliath, North Richmond Street, agus ina dhiaidh sin arís chaith sé tréimhse ag staidéar i gColáiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath. Chuaigh sé isteach ansin mar chléireach, fuair sé post ar fhoireann Bhardas Bhaile Átha Cliath agus sa mbliain 1900 díreach agus é naoi mbliana déag d’aois chuaigh sé isteach i gConradh na Gaeilge agus rinne sé an-dul chun cinn. Agus ní fada go raibh sé ina mhúinteoir ag an gConradh agus bhí ranganna aige agus toghadh é arís agus arís eile mar bhall den ardchomhairle. Anois ceann de na rudaí ba suntasaí faoi, an cheoltóir ab ea é, ár ndóigh, ar na píopaí uillinn. Agus chuaigh sé in éineacht le grúpa lúthchleasaithe as Éirinn a chuaigh chun na Róimhe in ómós don Phápa díreach ag tús na haoise seo. An Pápa a bhí ann ag an am, Pius a Deich bhí iubhaile aige agus chuaigh grúpa lúthchleasaithe as Éirinn chun na Róimhe in ómós dó. Agus in éineacht leo chuaigh Éamon Ceannt agus é feistithe amach, mar a déarfá, sa chulaith a bhí ann ag an am, agus san kilt agus gach ní aige agus sheinn sé foinn na hÉireann ar na píopaí uillinn don Phápa féin, ar iarratas ón bPápa. Agus seo é an pictiúr de is coitianta a feictear sna leabhair. An pictiúr de feistithe suas agus é ag seinm don Phápa.

Breandán Feiritéar: Cuireann sé sin i gcuimhne dom Tomás Ághas.

Gearóid Ó Tuathaigh: Sin díreach é. Bhuel bhí a lán acu ag an am ag gabháil don rud sin, an dtuigeann tú, bhíodar ag plé le cúrsaí teanga agus cúrsaí ceoil agus le cúrsaí polaitíochta chomh maith mar sa bhliain 1908, chuaigh Éamonn Ceannt le Sinn Féin agus go gairid ina dhiaidh sin, tugadh isteach é mar bhall den chumann rúnda, an IRB, agus toghadh é ina bhall de choiste na nÓglach nuair a bunaíodh Óglaigh na hÉireann i mí na Samhna 1913. Agus bhí baint thábhachtach aige leis na gunnaí a thabhairt i dtír i mBinn Éadair i mí Iúil i 1914. Anois bhí sé páirteach in Éirí Amach 1916, ár ndóigh, ba é a bhí ina cheannfoirt in san South Dublin Union sa bhliain 1916, agus bhí sé ar na daoine a shínigh Forógra na Cásca, is mar gheall air sin is mó a bheadh cuimhne ar na daoine in Éirinn air. Cuireadh triall air sa chúirt airm ina dhiaidh sin ár ndóigh i ndiaidh an Éirí Amach. Daoradh chun báis é agus scaoileadh é, sé sin le rá cuireadh chun báis é le gunnaí i bpríosún Chill Mhaighneann an t-ochtú lá de Bhealtaine 1916. Anois, an fear eile den sloinne céanna, is coitianta go n-úsáidtear leagan Béarla den sloinne agus is é sin Thomas nó Tomás Kent. Tá cúpla rud spéisiúil faoin bhfear seo. An rud b’fhéidir is tábhachtaí ná gurbh é an t-aon duine a bhí bainteach, d’fhéadfá a rá le hÉirí Amach 1916 a cuireadh chun báis taobh amuigh do Bhaile Átha Cliath. Sé sin gur cuireadh ar a thriail é agus gur cuireadh chun báis é taobh amuigh de Bhaile Átha Cliath. br> Anois teaghlach an-náisiúnta ab ea an teaghlach áirithe seo lenár bhain sé, agus bhí sé féin agus deartháireacha leis páirteach ins sna hÓglaigh agus bhíodar ag súil le horduithe um Cháisc 1916. Agus d’fhanadar ag baile ag súil leis na horduithe go dtí gur tháinig an RIC, scata díobh mórthimpeall ar an teach agus thimpeallaigh siad an teach. An áit inar chónaigh siad, dála an scéil, ná Caisleán Uí Liatháin i gContae Chorcaí. Agus tharla scliúchas ansin agus gortaíodh cuid de dheartháireacha Thomas Kent ach in san scliúchas maraíodh póilín amháin, fear darb ainm William Roe. Agus ina dhiaidh, ár ndóigh, gabhadh an teaghlach ar fad agus is spéisiúil an rud a tharla dóibh ar fad, tabharfaidh mé an liosta duit. Liam, cuirim i gcás, deartháir amháin le Thomas Kent, cuireadh i bpríosún é i bpríosún Chorcaí ach cuireadh ar a thriail é agus fuaireadh neamhchiontach é, sé sin níor gearradh aon téarma fada air. Daithí, an deartháir eile, bhí seisean gortaithe in san choimhlint, gabhadh é agus daoradh chun báis é ach bhí sé i ndrochchaoi ceart ó thaobh na sláinte de agus mar sin cuireadh an bás ar athló nó cuireadh siar é. Ina dhiaidh sin, socraíodh nach gcuirfí chun báis é ach go ngearrfaí téarma príosúin air. Príosún lena bheatha a bhí gceist i gceann amháin ach ina dhiaidh sin scaoileadh amach é nuair a bhí an amnesty ann i lár na bliana 1917, i mí an Mheithimh. Ansin Risteard, deartháir eile de Thomas Kent, bhí seisean gortaithe go dona in san eachtra sin agus fuair sé bás cúpla lá ina dhiaidh sin ar an gceathrú lá de Bhealtaine 1916 in san ospidéal i Mainistir Fhear Maí. Agus maidir le Tomás féin, bhí seisean ar a theitheadh agus é ag iarraidh na cosa a thabhairt leis nuair a tháinig an póilín seo, William Roe, air agus scaoil sé é agus fuair Roe bás. Gabhadh Tomás Kent, agus cuireadh i bpríosún é. Agus daoradh chun báis é agus scaoileadh é i mbeairic na saighdiúirí i gCorcaigh ar an naoú lá de Bhealtaine 1916. Anois, tá sé ráite ina thaobh gur iarr sé nach Éireannach a scaoilfeadh é, pé duine eile a scaoilfeadh é, pé duine eile a mharódh é, d’iarr sé go speisialta nach ndéanfadh Éireannach ar bith é agus ní fios cé acu ar tugadh aird ar a iarratas nó nár tugadh.

Léiritheoir/Cruthaitheoir

Feiritéar, Breandán

Foinse

Cartlann RTÉ Raidió na Gaeltachta

Dáta

30-04-1995

Cuiditheoir

Ó Tuathaigh, Gearóid

Cearta

© RTÉ Raidió na Gaeltacha. Gach Ceart Ar Cosaint.

Teanga

ga

Cineál

Fuaim

Aitheantóir

23076

Fad

00:45

Clúdach Ama

21/09/1881 - 08/05/1916: Éamonn Ceannt
29/08/1865: 09/05/1916: Thomas Kent

Láithreoir

Feiritéar, Breandán

Tagairt

Feiritéar, Breandán, Éamonn Ceannt agus Tomás Kent (1984), 30-04-1995

Luaigh Mar

Feiritéar, Breandán, “Éamonn Ceannt agus Tomás Kent (1984),” Glórtha na Réabhlóide ar RTÉ Raidió na Gaeltachta, accessed 8 Deireadh Fómhair 2024, http://reabhloid.ie/items/show/24.